Krótka historia Krakowskiego Getta
Pomimo, że przed 1939 r. w Krakowie mieszkało około 70 000 Żydów, większość została w czasie wojny wysiedlona, a część zamknięta na niewielkiej przestrzeni otoczonej murem na dzisiejszym Podgórzu. Kiedy tylko Naziści wkroczyli do Krakowa rozpoczęły się masowe prześladowania. Ludność żydowska była zmuszana do ciężkiej fizycznej pracy i do noszenie specjalnie dedykowanych opasek z gwiazdą dawida. Wszystkie krakowskie synagogi zostały zamknięte, a Naziści skonfiskowali cały materialny dobytek żydowskich mieszkańców miasta.
Do maja 1940 r., na rozkaz władz nazistowskich, Kraków miał zostać całkowicie oczyszczony z ludności żydowskiej. Rozpoczęto przeprowadzanie masowych deportacji Żydów do gett znajdujących się na terenie całej okupowanej Polski.Tylko niektórym rodzinom żydowskim udało się szczęśliwie wyemigrować do innych krajów. W Krakowie pozwolono pozostać około 15 000 Żydom, głównie tym, którzy pracowali w usługach uznanych przez Niemców za najważniejsze.
Krakowskie Getto powstało w 1941 roku w dzielnicy Podgórze. Było to jedno z największych żydowskich gett utworzonych przez nazistowskie Niemcy na terenie okupowanej Polski (wtedy Generalnego Gubernatorstwa).
Od 1942 r. Naziści zaczęli przeprowadzać systematyczne deportacje z getta do okolicznych obozów koncentracyjnych, takich jak Kraków-Płaszów czy Auschwitz Birkenau. Żydzi zbierali się wtedy na Placu Zgody (dziś Plac Bohaterów Getta), skąd wyruszali w podróż, dla wielu ostatnią w życiu.
Likwidacja getta rozpoczęła się w marcu 1943 r. Ci, których Niemcy uznali z zdatnych do pracy (ok 8 000 Żydów) zostali przewiezieni do obozu pracy KL Kraków Płaszów. Reszta została brutalnie rozstrzelana lub deportowana do Auschwitz, gdzie czekała ich pewna śmierć. W sumie, wojnę w Krakowie przeżyło zaledwie około tysiąca żydowskich mieszkańców.
Życie w krakowskim getcie
Krakowskie getto składało się w sumie z 30 ulic i 320 jedno- i dwupiętrowych budynków. Przed 1941 r. mieszkało tam niewiele ponad 3000 osób, ale wkrótce ta liczba gwałtownie wzrosła i na takiej samej przestrzeni w szczytowym momencie było tam blisko 15 000 Żydów! Polakom mieszkającym na Podgórzu nakazano opuszczenie domów i pozostawiono tylko dwie linie tramwajowe, którymi mieszkańcy dojeżdżali codziennie do pracy. Jedno mieszkanie w żydowskim getcie było przydzielane czterem rodzinom, ale wielu ludzi mieszkało też na ulicach bez jakichkolwiek warunków do godnego życia.
Getto było otoczone solidnym murem, który oddzielał obszar od reszty miasta. Wyglądem przypominał on żydowski nagrobek tzw. macewę. Wszystkie okna w budynkach, które wychodziły na „aryjską” stronę Krakowa, zostały zamurowane. Do getta prowadziły cztery bramy, każda pilnie strzeżona przez niemiecką żandarmerię wojskową i członków polskiej policji (tzw. Niebieska policja) - o ucieczce z getta nie było mowy.
Wszystkie żydowskie organizacje w getcie działały na rozkaz i pod ścisłą kontrolą Gestapo. Mimo to, powstawały również grupy oporu, takie jak Żydowska Organizacja Bojowa wspierana przez Polską AK i Polskie Państwo Podziemne.
Krakowskie Getto dzisiaj
Dziś Plac Zgody, będący punktem początkowym deportacji do obozów zagłady, znany jest jako Plac Bohaterów Getta i służy jako przestrzeń dla unikatowej instalacji artystycznej upamiętniającej ofiary Holokaustu. Otwarta wystawa prezentująca kilkadziesiąt metalowych krzeseł została zainspirowana opisami porzuconych mieszkań i rzeczy osobistych po likwidacji getta. Przy Placu znajduje się także Apteka pod Orłem, która była jednym z najcenniejszych źródeł podstawowych produktów, lekarstw i informacji o świecie dla Żydów mieszkających w getcie. Apteka była prowadzona przez jedynego Polaka w getcie - Tadeusza Pankiewicza i dziś można zobaczyć w niej wyjątkową wystawę prezentującą historię właściciela i realia wojennych czasów w Krakowie. Pankiewicz w 1983 roku otrzymał od jerozolimskiego muzeum Jad Waszem honorowy tytuł „Sprawiedliwego wśród Narodów Świata”.
Jedyne zachowane dwa fragmenty oryginalnych murów getta znajdują się dziś przy ul. Lwowskiej 25 i ul. Limanowskiego 62. Pierwszy z nich jest uważany za najważniejsze miejsce upamiętniające historię Żydów w mieście podczas wojny i jest obowiązkowym przystankiem podczas codziennie organizowanych wycieczek po Krakowie z przewodnikiem.
Zwiedzanie Krakowskiego getta
Obszar byłego krakowskiego getta można zwiedzać na własną rękę wysiadając przy przystanku “Plac Bohaterów Getta” na Podgórzu. Dojazd tramwajem z centrum zajmuje jakieś 15 minut. Jednak aby dobrze poznać historię getta i życia jego mieszkańców, warto wybrać się na jedną z pieszych wycieczek z przewodnikiem, które organizowane są każdego dnia. Podczas tzw. walking tour zwiedza się z grupą najważniejsze miejsca na Kazimierzu i Podgórzu, które są ściśle związane z żydowską historią. Można również skorzystać z prywatnego transportu, który oprócz komfortowego przejazdu zapewnia przewodnika na wyłączność.
Jednym z najważniejszych miejsc, w niezwykle ciekawy sposób prezentującym realia krakowskiego getta, jest Fabryka Oskara Schindlera. (Fabrykę Schindlera najlepiej zwiedzić z przewodnikiem) Muzeum, które zyskało międzynarodową sławę po słynnej produkcji filmowej Spielberga “Lista Schindlera”, przedstawia losy słynnego niemieckiego przedsiębiorcy i mieszkańców getta za pomocą interaktywnych wystaw czy projekcji filmowych. Jest to swojego rodzaju podróż w czasie, która przenosi zwiedzających na ulice dawnego Krakowa.
